Osmanlı Hanedanı Üstüne İncelemeler – Seçme Makaleler II

“Osmanlı Hanedanı Üstüne İncelemeler – Seçme Makaleler II”

Cumhuriyet dönemi tarihçiliğimizin öncü adlarından İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın makalelerinden ikinci bir demet. Bu kitapta Osman Gazi’den II. Abdülhamid’e kadar Osmanlı hanedanı mensuplarının hem özel hem kamusal kimliklerine ilişkin kısalı uzunlu otuzu aşkın inceleme bir araya getiriliyor. Erken dönem padişahlarının vakfiyeleri; II. Murad’ın uzun vasiyetnamesi; Cem Sultan’ın Avrupa’daki macerasına ilişkin belgeler; Şehzade Korkud’un heyecan dolu hayat hikayesi; Memluk sultanlarına sığınan Osmanlı şehzadeleri; babası Kanuni Sultan Süleyman’a karşı ayaklanan Şehzade Bayezid’le ilgili belgeler; III. Mehmed’in oğlu Şehzade Mahmud’un ölümü; III. Selim’in şehzadeliği sırasında Fransa Kralı XVI. Louis ile mektuplaşması; III. Selim’in veziriazam Koca Yusuf Paşa ile ilişkisi; 1876’da üç ay padişahlık yapan V. Murad’ı Avrupa’ya kaçırma girişimi; V. Murad’ı yeniden tahta çıkarmak için kurulan K. Skalyeri – Aziz Bey Komitesi; V. Murad’ın son hastalığı ve ölümü; II. Abdülhamid’in 1909’da tahttan indirilişi, Selanik’teki sürgünlüğü, İstanbul’a dönüşü ve ölümü.

Büyük ölçüde arşiv belgelerine dayanan bu incelemelerde birçok konu aydınlığa kavuşturuluyor, hiç bilinmeyen özellikler ilk kez açığa çıkartılıyor, altı yüzyıl boyunca hanedanın yaşadığı değişim gözler önüne seriliyor. Hepsi de yorulmak bilmez bir bilim adamının usta kaleminden dile getiriliyor.  Osmanlı Hanedanı Üstüne İncelemeler – Seçme Makaleler 2

SANCAĞA ÇIKARILAN OSMANLI ŞEHZÂDELERİ

Şehzâde Mehmed’in ölümiyle açılan Manisa sancakbeyliğine Kanunî’nin Mehmed’den sonra Hürrem Sultan’dan doğan büyük oğlu Selim sancakbeyi oldu. Hürrem Sultan’ın, Şehzâde Mehmed’den sonra en çok sevdiği oğlu Bayezid de İstanbul’a yakın olmak üzere Kütahya sancakbeyliğine çıkarıldı. Tarihlerde görüldüğü üzere ince ruhlu, şair ve edip olan ve validesi Hürrem Sultan tarafından çok sevilen, babasından sonra hükümdar olacağı tahmin edilen Şehzâde Bayezid’e karşı biraderi Selim ilk zamanlarında kayıtsız ve daha sonraki olaylardan dolayı rakip idi. Bu iki şehzâdeden başka validesi ayrı olan Amasya Valisi Şehzâde Mustafa bu hâdiseleri gözden kaçırmayarak kendisine bir muhit hazırlıyordu, Ocaklı yani yeniçeriler, pâdişahın ihtiyarlığından, seferlere pek çıkamadığından dolayı otuz dokuz yaşında bulunan Mustafa tarafına meyilli idiler, bu hususta ağızdan ağıza bazı sözler söyleniyordu. 960 H. 1553 M.’de İran seferine pâdişah çıkamayıp Veziriâzam Damad Rüstem Paşa’yı göndermişti. Rüstem Paşa, Hürrem Sultan’ın damadı olup Şehzâde Bayezid’i hükümdar yapmak isteyen kayınvalidesi tarafını tutuyordu. Ses çıkarmayıp zamanını bekliyordu. Rüstem Paşa, kapukulu kuvvetleriyle İstanbul’dan ayrılarak Konya Aksaray ’ına geldiği zaman Sultan Süleyman’ın hal’iyle Şehzâde Mustafa’nın hükümdar îlân edileceği şayialarını duyunca, Aksaray’dan ileri gitmeyerek pâdişaha acele olarak şayiayı bildirdi. Bunun üzerine Sultan Süleyman veziriâzamı geri çağırarak kendisi bizzat sefere çıktı, Şehzâde Bayezid’i Rumeli’nin muhafazası için Edirne’ye gönderip Konya Ereğli’sine geldiği zaman kendisini selâmlamağa gelen Amasya valisi oğlu Mustafa’yı öldürttükten sonra sefere devam ederek Haleb’e gelmiştir. Şehzâde Mustafa’nın ölümiyle Süleyman’dan sonra hükümdar olması için mâni kalmayan Bayezid’e karşı onun büyüğü olan Selim varsa da validesi Hürrem Sultan Bayezid’i tuttuğundan onun saltanatı babasından sonra müemmendi. Hürrem Sultan iki kardeşin, Selim’le Bayezid’in arasını zevahiri muhafaza ile telife çalışıyordu. Fakat Hürrem Sultan’ın 965 H. 1558 M.’de vefatı bu anlaşmayı bozdu. Fatih’in kanunu mucibince bu defa saltanata geçmek mücadelesi ihtiyar babalarının sağlığında iki kardeş arasında başgösterdi. Günden güne iki kardeşin muhtelif sebeplerle birbirlerinden şikâyetleri devam etti. Selim Manisa’dan kaldırılarak Konya’ya ve Bayezid Kütahya’dan alınarak Amasya’ya naklolundular.