Çeviri Üzerine

Çeviri Üzerine, çağımızın en ünlü düşünürlerinden biri olan Paul Ricœur’ün verdiği üç konferans metnini bir araya getiriyor. Dilin konukseverliği, kusursuz çeviri hayali, dillerin çeşitliliği, ötekinin dil dünyasında yaşama hazzı gibi olguların kıyısında, Antoine Berman, Walter Benjamin, Sigmund Freud gibi düşünürlerin limanlarına da uğrayan Ricœur, kültürün vazgeçilmez dinamiği olan çeviri ve çeviri edimi üzerine düşünüyor.

Sağlam bir anlam bilgisiyle örülmüş felsefe metinleri söz konusu olduğunda, çeviri çelişkisi tüm çıplaklığıyla gözler önüne serilir. Bu nedenle, İngiliz dilinde analitik felsefe çizgisinde yer alan mantıkçı Quine iki metin arasındaki birebir örtüşme içermeyen denklik düşüncesini olanaksızlık biçimine sokar. İkilem şudur: çıkış ve varış metinleri, iyi bir çeviride, var olamayan üçüncü bir metinle ölçülebilmeliydiler. Sorun aslında aynı şeyi iki farklı biçimde söylemek ya da söylediğini iddia etmektir. Ancak bu aynılık, bu özdeşlik, üçüncü bir metnin sunacağı biçimiyle hiçbir yerde verilmemiştir; bu üçüncü konumu da Platon’un Parmenides’indeki, insan ideasıyla doğru ve gerçek ideaya katıldığını varsaydığımız örnekleri arasındaki üçüncü insanın konumu gibi olurdu. Anlamın ta kendisinin, anlamsal özdeşin içinde bulunacağı bu üçüncü metin olmadığından, başvurabileceğimiz tek şey, çok dilli olmasa da en azından iki dilli uzmanların eleştirel okumalarıdır. Bu eleştirel okumalar özel bir yeniden çeviri değerindedir ve bu okumalar sayesinde yetkin okurumuz, çevirinin sınanmasını bir de kendisi üstlenerek ve birebir örtüşme içermeyen eşdeğerlilik çelişkisiyle karşı karşıya kalarak, çeviri işini kendi hesabına yeniden yapar.