Top
Yazar: Gulam Hüseyin Sâedi
Kategori: Edebiyat, Modern Klasikler
Çeviren: Makbule Aras Eyvazi, Farhad Eyvazi
ISBN: 978-975-08-5629-7
Tekrar Baskı: 3. Baskı / 02.2023
YKY'de İlk Baskı Tarihi: 05.2017
YKY İnternet Satış Fiyatı
Siparişiniz en geç 2 iş günü içerisinde kargoya teslim edilir.
Orijinal Adı | : Tûp |
Sayfa Sayısı | : 160 |
Boyut | : 13.5 x 21 cm |
Tekrar Baskı | : 3. Baskı / 02.2023 |
“Top”
Gulam Hüseyin Sâedi TOP’un arka planında, İran’da Meşrutiyet’e geçişin sancılı dönemini ele alır. Roman, Kazakların topu Muvel’de bir tepeye çıkarmasıyla başlar.
Korkan köylüler mağaralara saklanırken ana karakter Haşim Hoca, kendi çıkarlarının peşinde iki taraflı, tehlikeli bir oyuna kalkışır. Kazaklar, obalılar, hoca ve köylülerle oradan oraya taşınan top; oynanan oyunların, değişen hedeflerin ve tarihsel çerçevede İran’da meşrutiyeti yok eden totaliter güçlerin metaforudur. Nihayet hocanın çevirdiği dümenleri fark eden köylüler birleşerek topu ele geçirir. Sâedi, çekilen eziyetlere neden olan hocaya halk eliyle topu doğrulturken, halka da birlik olmadan sonuca ulaşılamayacağını söylemek ister.
Sâedi’nin tarihi bir olayı, büyülü gerçekçiliği kullanarak sanatsal bir ürüne dönüştürdüğü Top, İranlı aydın ve sanatçılar için de her dönem referans verilen eserlerin başında yer alır.
Bir toplumun sanatı, o toplumun tarihinin gerçek tanığıdır. Gulam Hüseyin Sâedi toplumsal olaylara, değişimlere ve siyasi meselelere hızla tepki verir, onları sanatsal formlara aktarırdı.
Nesim Haksar – “Sâedi Sâedi’yi Anlatıyor”
Bizim gibi ülkelerde tarih hep tekerrür eder ve sanat eserleri, toplumun gerçeklerini yansıtmayı başarırlarsa, tarihin tekerrürüne meydan okuyarak her döneme kendilerine özgü değerler katarlar.
Gulam Hüseyin Sâedi’nin eserleri bu örneklerden biridir. Tebriz’de, Türk kökenli memur bir ailede, 1936’da dünyaya gelen Gulam Hüseyin Sâedi’nin tıp eğitimi de dahil olmak üzere öğrenim hayatının büyük bölümü Tebriz’de geçer. Buradaki en yakın arkadaşlarından biri, tesadüfen bir kitapçıda tanıştığı Samed Behrengi’dir. Behrengi’nin çocuk edebiyatına yönelmesinde Sâedi’nin büyük etkisi olmuştur.
İran edebiyatının önemli odaklarından biri kabul edilen Gulam Hüseyin, elliden fazla eser ortaya koymuştur. Ancak ömrünün sonuna dek anadilinde, Türkçe yazma özlemini yüreğinde taşımıştır. Anılarında, lisede tek başına Türkçe bir duvar gazetesi çıkardığı için okul müdürünün ceza olarak herkesin gözü önünde gazeteyi kendisine yedirdiğini acıyla anlatır. Bu travmatik olay, onda derin ve ıstıraplı bir yara açar ve hayatının son günlerinde yakınlarına anlattıkları da göstermektedir ki, birçok eser yaratmasına rağmen, Gulam Hüseyin kendi dilinde yazamamış olmanın acısıyla göçüp gitmiştir bu fani dünyadan.
Lisede yaşadığı bu trajik olay, onun anadiline duyduğu sevgiyi, bağlılığı azaltmaz. Lisede bir süre tek başına Azerbaycan Gençlik Dergisi’ni çıkarır. Akabinde Azerbaycan Demokrat Partisi’nin gençlik kolunun başına geçer ve bu durum, daha 18 yaşına varmadan hapse girmesine neden olur.
Psikiyatride uzmanlık eğitimi için Tahran’a yerleşir. Burası onun pek çok yazar ve sanatçıyla tanışmasına olanak sunar; ancak Tıp Fakültesi’ndeki doktora derslerinde sık sık edebiyata ve siyasete girmesi, adının Pehlevi düşmanı olarak anılmasına neden olur. Bu siyasi duruş, askerliğini üniversite mezunu biri gibi değil, rütbesiz bir er olarak yapması sonucunu doğurur. Uzmanlığını aldıktan sonra Tahran’da “Ruzbeh” adlı akıl hastanesinde göreve başlayan Sâedi, bir de özel muayenehane açar ve burada insanları ücretsiz muayene eder. Bu muayenehane dönemin ünlü edebiyatçılarının da toplanma mekânı olur zamanla.
Şah döneminde sosyalist düşünceleri nedeniyle sık sık hapse giren yazar, her defasında ağır işkencelere maruz kalır. Öte yandan son derece duygusal ve hassas bir mizaca sahiptir; gördüğü işkenceler sonrasında ayakta duramayacak halde hapisten çıktığı her defasında, önce mezarlığa gider, halk yolunda şehit olanları anarak, hapiste yatan arkadaşlarını düşünerek gözyaşı döker. Yine bu ziyaretlerden birinde, eski bir mezar taşında “Gevher Murat kızı” yazısını görür ve sonraki yazılarında zaman zaman “Gevher Murat” takma adını kullanmaya başlar. Gevher Murat adıyla kısa zamanda büyük bir şöhrete ulaşır. Psikiyatrist doktor, artık insanlığın kurtuluş yolunu yazıyla açmaya karar vermiştir. Sâedi’nin edebi zemindeki üretimleri yazdığı oyunlar, öyküler, romanlarla sınırlı değildir; zamanın önemli edebiyatçılarını kendisinin çıkardığı İntikad-é Kitap ve Elifba adlı iki dergi etrafında toplayarak sanatsal faaliyetlerini başka bir cephede de sürdürür.
Yazarlığıyla haklı bir şöhret kazanan Sâedi, İran Yazarlar Birliği’nin kurucuları arasında yer alır. Fars dilinde herkesi şaşırtacak eserler ortaya koyar; ancak Türk aksanıyla konuştuğu Farsça, onun İranlı Türk kimliğine dair izleri hep diri tutar.
Devrimden sonra da ülkesi ve insanları için benzer kaygılar taşıyan yazar, eski iktidara karşı olduğu gibi bu yeni iktidara da karşıdır. Şah döneminde siyasi düşünceleri nedeniyle sık sık hapse girip çıkan, işkenceler gören yazar, İslami rejim döneminde de sakıncalı piyadedir. Ölüm tehditleri almaya başlayınca bir yıl kaçak hayatı yaşar, ardından da yakın arkadaşlarının ısrarı ile Paris’e gitmeyi kabul eder. Ancak orada da huzur bulamaz; zira hem iktidar hem kendilerini “militan” olarak adlandıran yurtdışındaki aydınlar, eleştirel tavrının keskinliği nedeniyle kendisine düşman olur. Bir yerde, “Vatandan ayrılık beni öldürecek” diyen Sâedi, “Ben yazarak ayakta duruyorum” diyerek Paris’te hayatta kalmasını yine yazıya borçlu olduğunu dillendirir.