Masallar – Gaius Iulius Phaedrus

Batı edebiyatı içinde Aisopos’la başlatılan ve bu türün gerçek ustası Phaedrus’tur. Hiçbir eğitici edebiyat türü “fabula” kadar her yaşın, her toplumun, her dönemin gözdesi olmamıştır. Phaedrus’un Masalları da canlı, daha esprili, zaman zaman da keskin bir alaycılıkla harmanlanmış, yalnız adsız kişilere değil, kuşaktaşı kişilere de oklarını göndermiştir. Bu şiirler, çağlar ve kültürler farklı da olsa insanın değişmez oluşunun kanıtıdır. Phaedrus’un bu yapıtında günümüze değgin çok ibret bulunmakta…

SUNUŞ

Fabula, Latince ‘fari’ (söylemek) eyleminden gelen bir sözcüktür; ‘masal, öykücük, öykü, halk arasındaki anlatılar’ bu adla anılmaktadır. Suetonius’un ‘diei fabulae’ (gün içinde anlatılanlar) (Dom. 15) dediği budur. Fabula, kahramanları hayvanlar ya da nesneler, bir ölçüde de insanlar ve tanrılar olan düşsel bir küçük öyküdür. Yaratıkların karakterleri temsil ettiği, aralarında geçen olayların düşünceyi somutlaştırdığı bir yapıdır. Katı öğütler yerine düş gücü çalıştırılarak yaratılan canlı, renkli, küçük oyunlarla iyiyi, güzeli, doğruyu göstermek için kullanıldığı bir araçtır. Böylece verilen öğütler sözde kalmamakta; etten, kemikten bir varlığa bürünmekte, devinime geçerek yaşam kazanmaktadır. Her zaman, her yerde böyledir. Yazıdan önce söze dökülmüştür. Çok eskilere gider, gelenekseldir. Çünkü anlaşılması için bilgi birikimi gerekmez, sağduyu yeter. Fabula, insan aklının doğayı gözlemleyerek uydurduğu, deneyimlerinin sonucunu yansıttığı bir yaratıdır; belleklerde kuşaktan kuşağa, çağdan çağa yenilenerek geçen kalıttır. İnsanın kendi payını alacağı öykü, ‘hisse çıkaracağı kıssa’dır. Türün Klasik Dillerdeki (Eski Yunanca’yla Latince) ilk temsilcisi, Ege Denizi’nin doğusundandır, Küçük Asya’lıdır, Phrygia’lıdır. İÖ VI. yüzyılda yaşayan Aisopos, Yunanca düzyazıyla masallar yazmıştır. Bunlar gene bir düşünceyi belirtmek, bir görüşü kanıtlamak üzere hayvanları dillendiren, Yunancasının Latin harşerine geçirilmiş biçimiyle ainos, mythos, logos’lardır. Türün Klasik Diller’deki ikinci temsilcisi Ege Denizi’nin batı kesiminde, kuzeyindendir, Makedonyalıdır. İS I. Yüzyılda erken yaşta geldiği Roma’da yaşayan Phaedrus, Latince koşuk biçiminde masallar yazmıştır. Phaedrus’un yapıtı, genellikle içeriğinin herkesçe bilinmesi dolayısıyla, özgün dilinden göreceli olarak kolay okunur. Bu bakımdan dilde biçimsel ve yapısal yeterli bilgiler edinildikten sonra, kanımca, Latinceyle doğrudan tanışma aracı olabilir. Ancak, bu çerçevede bir de özel Phaedrus sözlüğüne gereksinme duyulacaktır. “Aisopos’ça Koşuklar”ı, Fables de Phèdre, traduction nouvelle avec introduction et notes par Pierre Constant, Librairie Garnier Frères, Paris, Latince metinden çevirdim, Fransızcasıyla karşılaştırdım.