Hayali Yerler Sözlüğü (2 cilt)

Alberto Manguel ve Gianni Guadalupi’nin hazırladığı Hayali Yerler Sözlüğü YKY tarafından yayımlandı. Çin’den Peru’ya bütün dünyadan, bütün çağlardan, yazıdan ve sahneden seçilmiş 1200’den fazla ülke, ada, yapı, yer; 220’den fazla harita ve resmin yer aldığı kitapta neler yok ki: Dünyadaki ünlü yolların tatil yaptığı, ancak kötü şöhret sahibi Yol-döverlerin vahşi saldırılarına uğradığı Odes Adası; yaşlı bir goril olan Sekizinci Henry ve onun goril karılarının Afrika-Tudor karışımı bir konakta yaşadığı Thames-üzerindeki-Londra; tek sakini devasa bir örümcek olan boş oda Pauk; Jacqueline Susann’ın bütün eserleri ve Pierre Cardin’in gardrobu gibi insan ruhunun en harikulade ürünlerinin saklandığı Nimpatan; demirden yapılma, yumurta biçiminde bir şehir olan, bisikletli Tatar’ların kalesi Malacovia…”

YERDENİZ, kimisi ıssız, kimisinde ise önemli ticaret ve tarım topluluklarının yaşadığı, yüzlerce adadan oluşan bir takımadadır. Yerdeniz, kabaca daire biçimindedir ve çapı yaklaşık yirmi bin mildir. Takımadanın merkezinde, İçdeniz’in çevresinde toplanmış İç Adalar adlı grup yer alır. Bu denizin kuzeyinde, Tüm Adaların Kralı’nın sarayının bulunduğu HAVNOR; güneyde ise güney adaları ile ticaretin önemli bir noktası olan WATHORT vardır. İçdeniz’in ortasındaki ROKE, Yerdeniz yaşamı için hayati önem taşıyan büyücülük eğitiminin merkezidir. Havnor takımadanın politik ve ticari yaşamının merkezi ise, Roke da onun ruhani merkezidir. İçdeniz’in batısında DOKSAN ADALAR denen ada topluluğu yer alır. Bunlar, bir kanal ile bir sürü küçük sığlık ve kayalığın oluşturduğu bir labirentin ortasında yer alan küçük adacıklardır. Doksan Adalar, turbie balıkçılık sanayileri sayesinde, Yerdeniz ekonomisinde önemli bir yer tutarlar; turbie, buradan tüm takımadaya ihraç edilen, yağı için tutulan küçük bir balıktır. İçdeniz’in ötesinde adalar seyrelmeye başlar. Batıdaki adaların pek azında yerleşim vardır ve ejderhalar yüzünden PENDOR, SELİDOR ve EJDERHALAR DİYARI’nı çevreleyen denizlerden uzak durulur. Çok uzaklardaki Selidor adasının ötesinde, yılda sadece bir kez, üzerinde yaşadıkları okyanus sallarını onarmak için UZUN KUMUL’a çıkan garip Sal halkının yuvası olan açık denizden başka hiçbir şey bulunmaz. Yerdeniz’in Güney Uçyöreleri, belki de tüm takımada içinde en garip olanıdır. Burada balıkların uçtuğu söylenir, yunuslar ise şarkı söylemeleriyle meşhurdurlar. Bu belki de bir tacirin uydurmasıdır; çünkü ünlü deyişteki gibi “Güneyli bir tacir ne derse yalandır”. Güney Uçyöreleri, kötü bir korsanlık ve kölecilik şöhretine sahip, geleneksel olarak asi bir yöredir. Bölgenin en ünlü adası, ipek endüstrisi ile ünlü LORBANERY’dir. Yerdeniz’in en güneyindeki ada ise, hiçbir denizcinin gitmeyi kabul etmeyeceği Kulak Adası’dır. İFFİSH dışında, Doğu Uçyöreleri’nin adaları küçük ve yoksuldur. Örneğin, çok az gemi, çıplak ve tecrit edilmiş ASTOWELL adasına varacak kadar doğuya, ya da EL ADALARI diye bilinen ikiz kayalara gitmeye kalkışır. Bu adaların çoğunda insanların ticaretini yapacakları ürün yoktur, zorlu ve ilkel koşullarda yaşarlar. Daha kuzeyde, şimdi barış halinde olsalar da vaktiyle Yerdenizin en büyük rakibi ve düşmanı olan KARGAD İMPARATORLUĞU’nun dört büyük adası bulunur. Takımadaların kuzeyinde, geçmişin birçok yarı efsanevi kişisiyle ve Havnor’da hüküm sürmüş kadim krallarla yakından ilişkili olan ENLAD vardır. Enlad OSSKİL’in kendisinden Osskil Denizi’yle ayrılmıştır; biraz tekinsiz bir nâmı olan kasvetli bir adadır, büyüsü de Yerdeniz’in geri alan yerlerinde yapılan büyüden hayli farklıdır. AMELOT, Kral Arthur’un güney İngiltere’deki Logres Krallığı’nın başşehridir. Saray maiyeti burada toplanır, ama zaman zaman CAERLEON ya da KİNKENADON’da da bulunabilirler. İS 528 yılında burayı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Connecticut’tan gelme bir tamirci ziyaret etmişti. Şato ve şehir, Camelot Nehri üzerindedir. Şehrin kendisi pek etkileyici değildir; evlerinin çoğu çatıları sazlarla yarım yamalak örtülü meskenlerdir, kayda değer pek az taş bina vardır ve sokaklar da taş döşenmemiş bir yollar labirentinden ibarettir. Camelot’a, nehrin üstündeki tepenin doruğuna inşa edilmiş muazzam bir şato hâkimdir. Şatonun ana salonu, ziyaretçilerin hâlâ MERLİN’İN MEZARI olarak bilinen mağarada uyuyan bedenini görebilecekleri büyücü Merlin tarafından yapılmıştı. Binanın duvarları, heykeller ve mistik sembollerle süslenmiştir. Ziyaretçiler heykellerin dört ana gruba ayrılabileceğini fark edecek: insanları öldüren hayvanları, hayvanları öldüren insanları, kusursuz savaşçıları ve melekleri gösterenler. On iki tane vitray pencere Arthur’un en muazzam zaferlerinden sahneler resmeder; özellikle kralı AVALON’da Excalibur adlı kılıcı alırken gösterenine dikkat edilmelidir. Salonun her ucunda taş tırabzanlı galeriler vardır ve döşeme siyah-beyaz karolar halinde büyük döşeme taşlarındandır. Koca şöminenin yanları çıkıntılıdır ve oyma taştan bir bacası vardır. ORTA DÜNYA, bilinen dünyanın kuzeybatısındaki AMAN’dan engin deniz Belegaer’le ayrılır, bu denizin doğu yanındadır. Kesintili kıyı hattı, FOROCHEL çevresindeki kasvetli karlı çoraklıklardan başlayıp kuzeybatıdan doğuya binlerce mil boyunca uzanarak güneydeki büyük Belfalas Körfezi’ne varır. Forochel’in güneyine doğru toprak, üç tarafından denizle sarılmış muazzam bir yarımada biçiminde ileri uzanır. Mavi Dağlar bu bölgede kuzeyden güneye doğru gider, batılarında ise dağlar ile deniz arasındaki LİNDON vardır. Daha önce Ossiriand adıyla bilinen Lindon, Kadim Günler’de Gri elflerin ülkesi olup yüzyıllarca önce denizin yuttuğu büyük batı ülkesi Beleriand’dan geriye kalan tek şeydir. Şimdi burada elfler yaşar. Orta Dünya’nın en büyük sıradağları olan DUMANLI DAĞLAR, bu toprakların ortasında kuzeyden güneye uzanır. Dumanlı Dağlar ile bölgenin batısındaki Mavi Dağlar arasında, ARNOR’un kadim krallıklarını, SHİRE’ın hobbit topraklarını ve merkezde BREE’yi içine alan ERİADOR bölgesi uzanır. AYRIKVADİ, HOLLİN ve DUNLAND, bu koca sıradağların batısında yer alır. Dumanlı Dağlar’ın doğusunda, ULU NEHİR vadisi ile, bir zamanlar Orta Dünya’nın en güzel köşesi olan LÓRİEN vardır. Ve nehrin öte yanında Kuytuorman, sıradağların büyük bölümüne paralel olarak uzanır. Kuytuorman’ın en kuzeydoğusunda cücelerin YALNIZ DAĞ Erebor’un altındaki ünlü meskenleri ve insanların DALE ile GÖL-KENT’teki bellibaşlı yerleşim merkezleri bulunur. Vaktiyle Orta Dünya’nın hayli büyük bölümünü kaplamış kadim ormanın kalıntılarından oluşan FANGORN, Dumanlı Dağlar’ın güney ucundadır. Dumanlı Dağlar’ın güneyinde, buradan ROHAN’ın çimenli ovalarıyla ayrılmış olan AK DAĞLAR vardır. Büyük GONDOR diyarı, Ak Dağlar’ın çevresinde uzanır; sınırlarını ise güneyde Belfalas Körfezi, doğuda ise MORDOR çizer. Orta Dünya’nın en büyük şehirleri buradadır, özellikle de MİNAS TİRİTH’teki başşehir.